2020 was ook
Huisartsenwachtpost op campus UZ Gent
Prof. dr. Peter De Paepe
Diensthoofd Spoedgevallendienst
De Spoedgevallendienst van het UZ Gent en de nieuwe wachtpost van de Huisartsenvereniging Gent werken voortaan operationeel samen.
In oktober 2020 openden de Huisartsenvereniging Gent en het UZ Gent een nieuwe huisartsenwachtpost op de campus van het UZ Gent, naast de Spoedgevallendienst. Een goede zaak voor de huisartsen, maar ook voor de patiënten, die zo vlotter naar het juiste zorgniveau kunnen worden geloodst. De huisartsenwachtpost wordt beheerd door de Huisartsenvereniging Gent en functioneert autonoom. Als de huisarts beslist dat de patiënt naar het ziekenhuis moet, hoeft die niet per se naar het UZ Gent te gaan, en omgekeerd.
Operationele samenwerking
‘De federale overheid riep enkele jaren geleden op om huisartsenwachtposten te organiseren in de buurt van spoedgevallendiensten’, zegt prof. dr. Peter De Paepe, diensthoofd Spoedgevallendienst. ‘Men wilde de middelen voor eerstelijnszorg en de spoedgevallendiensten efficiënter inzetten, door te vermijden dat pathologieën die eigenlijk bij de huisarts thuishoren bij een spoedgevallendienst zouden terechtkomen. Als wachtposten en spoedgevallendiensten operationeel samenwerken, kunnen ze patiënten zo nodig vlot naar elkaar doorverwijzen.’
‘Als wachtposten en spoedgevallendiensten operationeel samenwerken, kunnen ze patiënten zo nodig vlot naar elkaar doorverwijzen’
prof. dr. Peter De Paepe
Met de huisartsenvereniging werd grondig overlegd over de profielen die naar de wachtpost kunnen worden doorverwezen. Alle patiënten die zich bij de Spoedgevallendienst melden, worden bevraagd door de triageverpleegkundige, die op basis van klachten en symptomen de urgentiegraad bepaalt. Een nieuwe triagecategorie werd aangemaakt, voor patiënten die beter door de huisarts kunnen worden gezien. Ook vanuit de wachtpost kunnen huisartsen op basis van hun medische inschatting patiënten naar de Spoedgevallendienst sturen.
Hechter samenwerken met de eerste lijn
Prof. dr. Kristof Eeckloo
Directeur Strategische beleidscel
Tijdens de coronacrisis is een hechte samenwerking gegroeid tussen het UZ Gent en de diverse eerstelijnszones.
Enkele jaren geleden trok de Vlaamse overheid een reorganisatie van de eerstelijnszorg op gang. Om de patiënt integraal te benaderen en zorgverleners aan te zetten om interprofessioneel samen te werken, werden eerstelijnszones opgericht, waarin zorg- en welzijnspartners en lokale besturen hun aanbod op elkaar afstemmen.
‘Het UZ Gent en de eerstelijnszones hebben elkaar leren kennen en hebben samen een stevige basis gelegd voor verdere samenwerking’
Prof. dr. Kristof Eeckloo
De meeste van de 60 Vlaamse eerstelijnszones werden in 2019 officieel erkend. Tijdens de coronacrisis namen ze een vliegende start: ze kregen een rol toebedeeld in de infectiebestrijding, onder meer door COVID-19-tests te coördineren en door woonzorgcentra en andere voorzieningen te ondersteunen. Het UZ Gent stond hen daarin bij, bijvoorbeeld door in samenwerking met de Huisartsenvereniging Gent een COVID-19-testcentrum te organiseren en door tijdelijk medewerkers uit te sturen om bij te springen in woonzorgcentra.
Prof. dr. Kristof Eeckloo, directeur Strategische beleidscel: ‘We hebben met de eerstelijnszones ook afgestemd om COVID-19-testen in de woonzorgcentra te organiseren en om te adviseren bij het crisismanagement. Samen hebben we ook projecten opgestart die we na de coronatijd willen voortzetten, onder meer rond Business Continuity Planning, om woonzorgcentra in staat te stellen om in alle omstandigheden de continuïteit van hun werking te waarborgen. Kortom: het UZ Gent en de eerstelijnszones hebben elkaar leren kennen en hebben samen een stevige basis gelegd voor verdere samenwerking. Om die te stroomlijnen hebben we in 2020 trouwens een stuurgroep opgericht, zodat we efficiënter en coherenter met de diverse actoren kunnen afstemmen.’
Investeren in (gedeelde) onderzoeksinfrastructuur
Prof. dr. Piet Hoebeke
Decaan van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
De faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen maakt werk van core facilities: onderzoekers kunnen diensten en apparatuur voortaan met elkaar delen. Ook onderzoekers van het UZ Gent kunnen daar gebruik van maken.
‘Met het CORE-project willen we daarom onderzoeksinfrastructuur – materiaal, diensten, apparatuur – met zoveel mogelijk onderzoekers delen’
Prof. dr. Piet Hoebeke
‘Onderzoeksinfrastructuur die je niet gebruikt, rendeert niet’, zegt prof. dr. Piet Hoebeke, decaan van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. ‘Met het CORE-project willen we daarom onderzoeksinfrastructuur – materiaal, diensten, apparatuur – met zoveel mogelijk onderzoekers delen.’ Dat levert allerlei voordelen op, zegt core facilities manager Frédéric Clement, die het project trekt. ‘Het is kostenefficiënt, de dure onderzoeksinfrastructuur rendeert beter, we hebben minder toestellen nodig en kunnen het gebruik ervan centraal beheren en organiseren én het is duurzamer.’ De UGent stelt zijn core facilities ook ter beschikking van externe onderzoekers, tegen een marktconforme vergoeding.
‘Voor het CORE-project werden faciliteiten geselecteerd die we prioritair willen delen’, zegt onderzoeksdirecteur prof. dr. Guy Joos. ‘We zijn begonnen met drie core facilities. De eerste is flowcytometrie, een techniek die veel onderzoekers gebruiken om cellen te analyseren. Als we de flowcytometers op de campus delen, hebben we er minder nodig, besparen we op onderhoud en kunnen we gemakkelijker investeren in de nieuwste apparatuur.’ Nog twee andere onderzoeksfaciliteiten worden CORE: het Infinity Lab, een expertisecentrum voor preklinische beeldvorming bij kleine proefdieren, en het Animalarium, dat proefdieren verzorgt en huisvest en onderzoekers ondersteunt bij hun dierexperimenten.
Ook onderzoekers van het UZ Gent kunnen van de core facilities gebruikmaken. Dat versterkt de onderzoekscommunity voor translationeel onderzoek op de campus, dat medische innovaties from bench to patient brengt.
Endoscopie is volop in beweging
Prof. dr. Hans Van Vlierberghe
Medisch diensthoofd Maag-, darm- en leverziekten
De endoscopie is volop in ontwikkeling. Steeds vaker wordt ze niet alleen diagnostisch, maar ook therapeutisch ingezet. Als derdelijnscentrum loopt het UZ Gent in die evolutie mee voorop. In 2020 werd een nieuwe eenheid in gebruik genomen en werd de eerste endoscopische maagverkleining uitgevoerd.
Patiënten die een flexibele endoscopie ondergaan, worden in het UZ Gent voortaan in een gloednieuwe, comfortabele omgeving geholpen. De endoscopische eenheid bundelt onderzoeken en ingrepen van de diensten Maag-, darm- en leverziekten, Longziekten en Kindergeneeskunde. Zowel het onthaal, de onderzoeksruimtes als de herstelzaal zijn op één ultramoderne verdieping samengebracht. Alles staat er in het teken van het comfort en de veiligheid van de patiënt.
‘In de nieuwe, kwalitatieve omgeving zetten gespecialiseerde medewerkers de medische toestellen optimaal in om patiënten de beste zorg te bieden’, zegt medisch diensthoofd prof. dr. Hans Van Vlierberghe. ‘Onze interventiecapaciteit is wat vergroot: we gingen van tien naar veertien bedden. De laatste jaren wordt flexibele endoscopie breder ingezet. Niet alleen voor diagnose, maar ook voor geavanceerde interventionele behandelingen, als minimaal-invasief alternatief voor chirurgie.’
Eerste endoscopische maagverkleining
Het team van de dienst Maag-, darm- en leverziekten – met naast prof. dr. Van Vlierberghe ook prof. dr. Pieter Hindryckx, dr. Helena Degroote, dr. Suzane Ribeiro en dr. David Tate – volgt die evolutie op de voet. Het UZ Gent zet endoscopie onder meer in voor radiofrequente ablatie van bepaalde letsels in de pancreas, als ondersteuning bij radiotherapie en sinds kort ook voor maagverkleiningen, de endosleeve.
Prof. dr. Pieter Hindryckx (dienst Maag-, darm- en leverziekten): 'Bij de endosleeve verkleinen we de maag met een endoscoop via de mond en de slokdarm. We snoeren de maagwand met gespecialiseerd materiaal in, zodat de inhoud van de maag veel kleiner wordt. De langetermijnresultaten na twee jaar zijn beter dan die van andere endoscopische vermageringstechnieken. De procedure verloopt onder volledige narcose, maar de patiënt herstelt veel sneller dan bij klassieke heelkunde en er zijn geen uitwendige littekens.’
De echo-endoscoop – een endoscoop met een echografiesonde eraan bevestigd – blijft erg nuttig voor de diagnostiek, maar krijgt steeds meer therapeutische toepassingen, vooral dankzij de de introductie van lumen-apposing metal stents (LAMS). Prof. dr. Hindryckx: ‘Die werden ontwikkeld voor pancreasdrainages, maar we gebruiken ze intussen ook voor echo-endoscopisch geleide galweg- en galblaasdrainages en om bijvoorbeeld duodenale vernauwingen te behandelen: met de LAMS maken we een overbrugging van de maag naar een gezond stuk dunne darm om de tumorale vernauwing te bypassen.’
‘In de nieuwe, kwalitatieve omgeving zetten gespecialiseerde medewerkers de medische toestellen optimaal in om patiënten de beste zorg te bieden’
Prof. dr. Hans Van Vlierberghe
Faciaal centrum voor complexe hersteloperaties
Complexe aandoeningen in de aangezichtsregio en het hoofd- en halsgebied geïntegreerd aanpakken: dat beoogt het nieuwe Faciaal centrum van het UZ Gent. Het brengt kennis en kunde samen in een platform dat ook ter beschikking staat van andere ziekenhuizen.
Aandoeningen in de aangezichtsregio en het hoofd- en halsgebied zijn vaak zo uitdagend dat ze multidisciplinair besproken en behandeld moeten worden. Met het Faciaal centrum beschikt het UZ Gent nu over een platform voor zulke complexe pathologieën. Patiënten kunnen voortaan terecht bij één meldpunt. Het team bekijkt welke disciplines nodig zijn en doktert in gezamenlijk overleg een traject op maat uit, dat multidisciplinair wordt uitgewerkt.
Twee pijlers geïntegreerd
Het Faciaal centrum verzamelt de expertise en de ervaring die nodig zijn voor complete reconstructies van bot, huid, zenuw, bloed- en lymfevaten en vetweefsel. Doordat één gespecialiseerd team ingewikkelde hersteloperaties uitvoert, bouwt het veel kennis en kunde op. Het platform staat ook ter beschikking voor andere ziekenhuizen: collega’s kunnen in het UZ Gent terecht voor advies of om hun behandelplan af te toetsen in een peer review.
De kiem van het Faciaal centrum ligt in de multidisciplinaire voorbereiding van de eerste aangezichtstransplantatie in België (2011). Onder impuls van prof. dr. Phillip Blondeel en prof. dr. Hubert Vermeersch werd in de dienst Plastische heelkunde een centrum in de steigers gezet voor complexe behandelingen in het hoofd- en halsgebied. Daarin werden al meteen twee pijlers geïntegreerd: plastische heelkunde voor de weke delen, maxillofaciale heelkunde voor de benige structuren. Plastisch chirurg prof. dr. Nathalie Roche – onder meer verbonden aan het Schisisteam – sloot zich bij het Faciaal centrum aan. Twee jonge chirurgen bouwen het nu verder uit: plastisch chirurg dr. Nicolas Dhooghe en mond-, kaak- en aangezichtschirurg en tandarts dr. Renaat Coopman.
Ervaring en innovatie
De ideeënuitwisseling tussen ervaren en jongere artsen werkt bevruchtend. Ze zorgt er mee voor dat het Faciaal centrum de vinger aan de pols houdt van technologische innovaties. Een voorbeeld daarvan is de preoperatieve virtuele planning en opvolging. Met behulp van beeldvormende technieken wordt een virtueel chirurgisch plan gemaakt, zodat chirurgen accuraat kunnen voorspellen wat het resultaat zal zijn. Door de CT-scan in 3D te printen kunnen ze de ingreep vooraf ook visualiseren. Met een intra-operatieve CT-scan kunnen ze de ingreep bovendien monitoren, zodat ze het resultaat zo nodig meteen kunnen bijsturen.
Bouwen aan een nieuw kwaliteitssysteem
Prof. dr. Kristof Eeckloo
directeur Strategische beleidscel
Het UZ Gent heeft beslist om het bestaande accrediteringsmodel te vervangen door een ambitieus nieuw kwaliteitssysteem, op maat van het ziekenhuis. Benchmarking – ook internationaal – en een externe toets moeten dat kwaliteitssysteem helpen verankeren.
Met vlag en wimpel behaalde het UZ Gent in 2016 het kwaliteitslabel van Qualicor Europe, vroeger bekend als NIAZ-QMentum. Het label biedt patiënten en verwijzers de waarborg dat het UZ Gent een veilige, bekwame en goed georganiseerde instelling is. Een nieuwe audit, gepland voor april 2020, kon door COVID-19 niet doorgaan. Dat vormde een aanleiding om het accrediteringsmodel vervroegd te evalueren.
Eigen kwaliteitskader
Prof. dr. Kristof Eeckloo, directeur Strategische beleidscel: ‘De accreditatie, met de externe audit en het externe normenkader, heeft ons zeker gestimuleerd om werk te maken van een solide en ziekenhuisbreed kwaliteitssysteem. Anderzijds laat zo’n gedetailleerd extern kader weinig ruimte voor eigen accenten.’
‘De accreditatie, met de externe audit en het externe normenkader, heeft ons zeker gestimuleerd om werk te maken van een solide en ziekenhuisbreed kwaliteitssysteem.’
Prof. dr. Kristof Eeckloo
Het UZ Gent besloot daarom om een eigen kwaliteitskader te ontwikkelen. Om dat uit te tekenen werd een quality review board samengesteld, zegt Kathleen Bogaert, coördinator integrale kwaliteit. ‘Daar maken zorgprofessionals van het UZ Gent deel van uit, naast een vertegenwoordiger van de patiëntenraad en een huisarts. Samen ontwikkelen ze een breed gedragen nieuw kwaliteitskader, met concrete, praktijkgerichte en begrijpelijke normen, die ook voortvloeien uit onze eigen risicoanalyses, incidentmeldingen, outcome-metingen enz. De quality review board denkt ook na over een methodiek om het nieuwe normenkader op een positieve en waarderende manier te toetsen.’ Een externe toets blijft zinvol, bijvoorbeeld opgevat als een externe systeemaudit van het hele kwaliteitskader: hoe implementeren we onze kwaliteitsnormen en hoe controleren en borgen we ze? Daarover lopen nog gesprekken met Qualicor.
Internationale benchmarking
Dat het UZ Gent eigen normen ontwikkelt, neemt niet weg dat het nieuwe kwaliteitskader ook essentiële normen zal overnemen van bestaande kwaliteitsmodellen. ‘We gooien niets overboord wat al zijn merites heeft aangetoond. We zoeken ook aansluiting en afstemming bij nieuwe initiatieven, zoals het nieuwe toezichtsmodel dat de Vlaamse overheid ontwikkelt, of het Flanders Quality Model, een kwaliteitsmodel op initiatief van de Zorgnet-Icuro-leerstoel Future of Hospital Quality.’
Voor enkele veelvoorkomende pathologieën reikt het Vlaams Indiatorenproject VIP2 al kwaliteitsindicatoren aan, zodat het UZ Gent zijn resultaten met andere ziekenhuizen kan vergelijken. Voor de benchmarking van gespecialiseerde behandelingen wordt gekeken naar gelijkwaardige internationale partners. Prof. dr. Eeckloo: ‘Met twee gerenommeerde ziekenhuizen zetten we een pilootproject op: Rigshospitalet in Kopenhagen en Karolinska Institutet in Stockholm. In openheid en vertrouwen delen we klinische parameters met elkaar, om daaruit te leren hoe we onze eigen klinische processen en kwaliteitsmodellen kunnen verbeteren. Dat doen we nu al onder meer voor blaas- en slokdarmkanker, mucoviscidose en complexe pathologieën waarvoor het UZ Gent deel uitmaakt van Europese referentienetwerken.’
Dienst Geriatrie breidt uit
prof. dr. Nele Van Den Noortgate
dienst Geriatrie
De verpleegafdeling van de dienst Geriatrie breidt uit van 30 naar 48 bedden. Dat biedt kansen om kwetsbare oudere patiënten nog beter multidisciplinair te omringen. De klemtoon ligt op postchirurgische opvang en op zorg voor ouderen met gedrags- en cognitieve stoornissen.
‘Met de extra bedden willen we onder meer orthopedische patiënten postchirurgische nazorg en revalidatie bieden.’
prof. dr. Nele Van Den Noortgate
De dienst Geriatrie bestaat uit de Verpleegafdeling Geriatrie, het ambulant platform met het Dagziekenhuis en de Poli Geriatrie en het Intern liaisonteam Geriatrie (ILT). Het Zorgprogramma Geriatrie combineert technisch hoogstaande zorg met warme zorg: het behandelt niet alleen de medische problemen van de patiënten, maar heeft ook oog voor het behoud van zelfstandigheid, de functionele mogelijkheden en het welbevinden.
Zorgmodellen verder optimaliseren
Patiënten met een geriatrisch profiel komen in het UZ Gent niet alleen op de dienst Geriatrie terecht, maar ook op andere diensten, bijvoorbeeld na een hartoperatie. Daar worden ze vanuit de dienst Geriatrie extra begeleid door het multidisciplinaire Intern liaisonteam (ILT). ‘Dat loopt goed’, zegt prof. dr. Nele Van Den Noortgate (dienst Geriatrie). ‘Toch merken we dat we patiënten op onze eigen verpleegafdeling Geriatrie nog beter kunnen omringen. We beschikken hier immers over een multidisciplinair team met specifieke geriatrische expertise.’
Eind 2019 werden daarom de 18 extra verantwoorde bedden voor geriatrische zorg erkend als G-bedden. De verpleegafdeling bestaat nu uit 48 acute geriatriebedden, waarvan 10 bedden chirurgische zorg. Daarmee voldoet het UZ Gent ook aan de voorwaarden als opleidingsziekenhuis.
‘Met de extra bedden willen we onder meer orthopedische patiënten postchirurgische nazorg en revalidatie bieden. Ook de zorg voor kwetsbare ouderen met gedrags- en cognitieve stoornissen breiden we uit, onder meer in onze Geriatrische GedragsObservatie-Eenheid (GGOE). We willen daarnaast onze zorgmodellen optimaliseren en inspelen op digitale innovaties.’
Patiënten een stem geven
Kathleen Bogaert
Coördinator Integrale kwaliteitszorg
Om de kwaliteit en de veiligheid van de zorg en de patiëntentevredenheid permanent te verbeteren, zet het UZ Gent sterk in op actieve patiëntenparticipatie. Een instrument daarvoor zijn patiëntenraden.
De Patiëntenraad van het UZ Gent kwam in september 2019 voor het eerst samen. De raad kwam er op initiatief van het team Integrale kwaliteitszorg en telt een dertigtal patiënten, in wisselende samenstelling.
Concrete verbeterpunten
Kathleen Bogaert, coördinator Integrale kwaliteitszorg: ‘De patiënten zijn ervaringsdeskundigen – ze bespreken geen beleidsdossiers die ver van hun bed staan, maar buigen ze zich over thema’s die de zorg concreet kunnen verbeteren: informatie en communicatie, de website, de toegankelijkheid, de plannen voor het nieuwe ziekenhuisgebouw enz. Op de vergaderingen gaan ze ook kritisch in dialoog met zorgprofessionals die hun beleid komen toelichten. De Patiëntenraad is ook vertegenwoordigd in de quality review board, die een nieuw kwaliteitssysteem voor het ziekenhuis ontwikkelt.’
‘De Patiëntenraad heeft intussen een brochure opgemaakt die patiënten helpt om zich op consultaties voor te bereiden, met nuttige vragen die patiënten aan hun zorgverleners kunnen stellen. Veel patiënten ervaren immers stress als ze op een consultatie komen en er overstelpt worden met informatie. Ook de aanpak van beperkte gezondheidsvaardigheden is een prioriteit van de Patiëntenraad: 30 procent blijkt moeite te hebben om informatie over gezondheid te vinden en te begrijpen.’
Patiënten denken mee over onderzoek
Het UZ Gent heeft een patiëntenadviesraad voor wetenschappelijk onderzoek (PAWO) opgericht om klinisch wetenschappelijk onderzoek toegankelijker en aantrekkelijker te maken voor de patiënt. De raad kwam in mei 2020 voor het eerst samen. Hij telt een vijftiental patiënten en bespreekt thema's zoals patiëntvriendelijke onderzoeksprotocollen, begrijpelijke informed consent-teksten voor studiedeelnemers, onderzoeksideeën enzovoort.
‘De patiënten zijn ervaringsdeskundigen – ze bespreken geen beleidsdossiers die ver van hun bed staan, maar buigen ze zich over thema’s die de zorg concreet kunnen verbeteren.’
Kathleen Bogaert
Het UZ Gent is het eerste Belgische ziekenhuis met een patiëntenadviesraad voor wetenschappelijk onderzoek. De inspiratie kwam uit het Verenigd Koninkrijk en Nederland. De ervaring in die landen leert dat het onderzoek er wel bij vaart als patiënten een grotere inbreng krijgen.
Nog sterker inzetten op infectieziektes
prof. dr. Steven Callens
Diensthoofd Algemene inwendige ziekten
COVID-19 heeft infectieziekten weer volop in de kijker gezet. Het UZ Gent reorganiseerde zijn dienst Algemene inwendige ziekten om zich nog beter op infectieziekten toe te spitsen.
‘COVID-19 heeft infectieziektes weer in de schijnwerpers gezet, maar eigenlijk zijn ze nooit op hun retour geweest.’
prof. dr. Steven Callens
Het aandachtsgebied psychosomatiek werd uit de dienst Algemene inwendige ziekten gelicht en overgeheveld naar de dienst Fysische geneeskunde en Revalidatie. ‘Dat geeft ons meer armslag om infectieziekten in het UZ Gent nog beter uit de verf te doen komen’, zegt prof. dr. Steven Callens, diensthoofd Algemene inwendige ziekten. ‘We willen ons daarin verder specialiseren en onze staf nog uitbreiden.’
Ook zorggerelateerde infecties
De dienst Algemene inwendige ziekten omvat voortaan vier afdelingen: de afdeling Infectieziekten, de Reiskliniek, het Hiv-referentiecentrum en de afdeling Algemene inwendige ziekten, waarin ook het Programma voor Ongediagnosticeerde Zeldzame Aandoeningen (PrOZA) is ingebed.
COVID-19 heeft infectieziektes weer in de schijnwerpers gezet, maar eigenlijk zijn ze nooit op hun retour geweest’, zegt prof. dr. Callens. ‘Om de paar jaar doen zich wel uitbraken van infectieziektes voor. Zorgwekkend is ook de groeiende antibioticaresistentie, waardoor pathogenen multiresistent en zeer moeilijk te behandelen worden. In het UZ Gent coördineert de Antibioticabeleidsgroep de ziekenhuisbrede aanpak om rationeler met antibiotica om te springen.’
‘Zwaar onderschat zijn ook de zorggerelateerde infecties die samenhangen met technologische innovaties in de gezondheidszorg. We gebruiken steeds meer implantaten, waardoor ook het aantal infecties van botten en gewrichten en prothesegerelateerde infecties toeneemt. In het UZ Gent bekijken we samen met de chirurgen hoe we complexe infecties kunnen behandelen. In het Microbiologisch infectiologisch team (MIT) overleggen infectiologen dagelijks met medisch microbiologen en klinisch apothekers, onder meer om te bekijken welke antibiotica nodig zijn en om interacties met andere geneesmiddelen in het oog te houden.’
Professionalisering
In 2020 heeft de federale overheid de beroepstitels klinische infectiologie en medische microbiologie erkend. ‘Het gaat om twee beroepstitels van niveau 3 in de specialistische geneeskunde, waaraan een opleidingstraject van 4 jaar wordt gekoppeld. De erkenning is een goede zaak voor de professionalisering en de kwaliteitsborging. De infectiologen zullen er ook naar streven om in het curriculum meer aandacht te besteden aan rationeel antibioticagebruik. Dat is nodig voor een gestroomlijnd antibioticabeleid dat de eerste lijn en de ziekenhuizen overkoepelt.’
Oorzaken fibromyalgie ontrafeld?
Onderzoekers van het UZ Gent en de UGent opperen een nieuwe verklaring voor het chronisch pijnsyndroom fibromyalgie: de verstoorde balans van neurotransmitters in de herseninsula. Dat inzicht baant meteen ook de weg naar nieuwe behandelingen.
Naar schatting lijdt 3 tot 5 procent van de Europese bevolking aan fibromyalgie. Patiënten hebben musculoskeletale pijnklachten die niet worden verklaard door aantoonbare weefselschade. Veel patiënten hebben bijkomende klachten – vermoeidheid, blaas- en darmproblemen, angst- en slaapstoornissen, hart- en bloeddrukproblemen – die evenmin verklaard kunnen worden.
Onevenwicht in de insula
Dr. Boel De Paepe (Neuromusculair referentiecentrum, UZ Gent) en Joél Smet (vakgroep Inwendige ziekten en Pediatrie, UGent) hebben samen met collega-onderzoekers de bestaande literatuur geanalyseerd. Ze zochten naar de gemeenschappelijke factor tussen de chronische pijnklachten en de diverse geassocieerde aandoeningen. De sleutel vonden ze in de insula, een hersengebied dat pijnprikkels verwerkt. De insula stuurt ook processen van het autonome zenuwstelsel aan die de hartslag, de vertering en de darmperistaltiek regelen. Problemen in de insula zouden daarom niet alleen de chronische musculoskeletale pijn kunnen verklaren, maar ook klachten zoals blaaspijn, prikkelbare darm of slaapapneu.
Volgens de onderzoekers is er bij fibromyalgie een onevenwicht tussen twee neurotransmitters: enerzijds de exciterende neurotransmitter glutamaat en anderzijds de remmende en dempende neurotransmitter gamma-aminoboterzuur (gamma-aminobutyric acid, GABA). Die verstoorde balans van neurotransmitters in de insula ontregelt het centrale zenuwstelsel en ligt aan de basis van zowel de chronische pijn als de geassocieerde klachten. Waardoor dat onevenwicht precies wordt uitgelokt, is nog niet bekend, maar de onderzoekers vermoeden een genetische predispositie, met omgevingsinvloeden zoals stress als trigger. Hoe dan ook: de aandoening is niet psychogeen, maar heeft een aantoonbare neurologische oorzaak.
Nieuwe behandelingen
De nieuwe inzichten kunnen ook de behandeling van fibromyalgie in een stroomversnelling brengen. De bestaande behandelingen – kinesitherapie, slaapadvies, cognitieve gedragstherapie – helpen patiënten om beter met hun klachten om te gaan, maar genezen de aandoening niet. Met de insula als doelwit kunnen nieuwe therapieën dat straks misschien wel. Nu al bestaat er medicatie die ingrijpt op de glutamaat-GABA-pathway, en subtielere neuromodulerende middelen zitten al in een klinische testfase. Veelbelovend zijn ook technieken om de insula elektromagnetisch te stimuleren.
Geslaagd eerste werkjaar voor Netwerking en fondsenwerving
Jonkheer Yannick De Clercq
Directeur Netwerking, fondsenwerving en communicatie
De dienst Netwerking en fondsenwerving heeft een zeer geslaagd eerste werkjaar achter de rug. Een ziekenhuisbrede strategie werd uitgewerkt en ondanks de COVID-19-crisis namen de financiële giften en de materiële schenkingen een hoge vlucht.
Eind 2019 voegde het UZ Gent een directeur Netwerking, fondsenwerving en communicatie toe aan het directiecomité. Yannick De Clercq kreeg de opdracht de fundraising en netwerking te professionaliseren en een ziekenhuisbrede strategie uit te werken die moet resulteren in meer zichtbaarheid, transparantie en slagkracht.
‘Dat danken we onder meer aan nieuwe initiatieven zoals het Fonds Bashir Abdi en het COVID-19-fonds, die goed zijn voor 40 procent van het totaal aan financiële giften die we in 2020 ontvingen.’
Jonkheer Yannick De Clercq
‘Daar zijn we in geslaagd’, zegt Yannick De Clercq. ‘Dat danken we onder meer aan nieuwe initiatieven zoals het Fonds Bashir Abdi en het COVID-19-fonds, die goed zijn voor 40 procent van het totaal aan financiële giften die we in 2020 ontvingen.’ Een andere blikvanger was het Fonds Prinses Delphine van Saksen-Coburg, dat meer kunst en cultuur aan bod moet laten komen in het ziekenhuis. Ook werd werk gemaakt van zichtbaarheid en communicatie: zo staat op de website van het UZ Gent een duidelijk overzicht van de verschillende manieren om het ziekenhuis te steunen. Ook online financiële donaties zijn voortaan mogelijk en er kunnen acties worden opgezet via een crowdfundingplatform.
Nauwe banden met ZorgSaam Terneuzen
In het segment Netwerking ging extra aandacht naar de grensoverschrijdende samenwerking met ZorgSaam Terneuzen. Yannick De Clercq: ‘Het hechte partnership met dat ziekenhuis werd nu ook institutioneel verankerd, onder meer door een vertegenwoordiging in elkaars bestuur. ZorgSaam blijft in Zeeuws-Vlaanderen borg staan voor kwalitatieve basiszorg en wijst voor hooggespecialiseerde zorg door naar het UZ Gent. We zullen nog nauwer samenwerken voor gemeenschappelijke zorgprotocollen, permanente vorming en wetenschappelijk onderzoek. De samenwerking levert ook meer stagekansen voor artsen en verpleegkundigen op, zowel in ZorgSaam als in het UZ Gent.’
Ziekenhuisnetwerk Gent
Met ingang van 1 januari 2020 werd het Ziekenhuisnetwerk Gent (ZNG) officieel erkend door de Vlaamse overheid. Het ZNG brengt vier ziekenhuizen samen: het UZ Gent, AZ Sint-Lucas Gent, AZ Oudenaarde en AZ Jan Palfijn Gent. De vier ziekenhuizen werkten al jarenlang samen, onder meer voor zorgtrajecten, en bouwen die samenwerking nu als gelijkwaardige partners structureel uit. Ze stemmen hun medisch aanbod onderling op elkaar af, verwijzen patiënten door naar specialistische diensten en creëren schaalvoordeel bij ondersteunende dienstverlening. Het doel: de patiënt de best mogelijke zorg bieden, dicht bij huis. Voorzitter van het Ziekenhuisnetwerk Gent is Daniël Termont, ereburgemeester van Gent. Als voorzitter zet hij mee de strategische beleidslijnen van het netwerk uit.
Onderhuidse neurostimulator onderdrukt epilepsieaanvallen
Neurologen en neurochirurgen van het UZ Gent implanteren in het voorjaar van 2020 voor het eerst een onderhuidse neurostimulator om epilepsieaanvallen geleidelijk te onderdrukken. Een primeur in de Benelux.
De onderhuidse neurostimulator biedt een alternatief voor patiënten die niet geholpen zijn met medicatie en bij wie de ingrijpendere epilepsiechirurgie niet mogelijk is.
Videochat op verpleegafdelingen
In maart 2020 is de verpleegafdeling Geriatrie als eerste in het ziekenhuis gestart met videochat voor patiënten en hun familie. Vrijwillige medewerkers van het UZ Gent helpen de patiënten om zo contact te houden met hun geliefden. Ze gebruiken hiervoor tablets van Huawei die Proximus schonk en die geconfigureerd werden door de dienst ICT van het UZ Gent. Ook de afdeling Intensieve zorg, het Revalidatiecentrum en de COVID-19 cohorte-afdeling kregen een deel van de 45 tablets voor videochat. Ook AA Gent-spelers Vadis Odjidja, Sven Kums en Thomas Kaminiski overhandigden 25 tablets aan ons ziekenhuis. Die kwamen goed van pas.
Debatavonden ‘DENK ZORG’: Denkers van nu over gezondheid van morgen
Twee keer per jaar brengt het UZ Gent scherpe denkers samen op het podium van Handelsbeurs Concertzaal. Het evenement vindt plaats in de reeks Denk zorg, waarbij zorgverleners, wetenschappers, opiniemakers en kunstenaars ons confronteren met de grote vragen van onze tijd. Door COVID-19 kunt u het event enkel van thuis uit volgen.
Ja dokter, nee dokter
De relatie tussen arts en patiënt verandert. De wensen en waarden van mondige patiënten lijken steeds zwaarder door te wegen bij medische keuzes. Wordt de patiënt stilaan een echt gelijkwaardige partner van de arts/zorgverlener? Hoe verbetert dat onze geneeskunde? Tegen welke praktische problemen lopen we? Over de veranderende machtsverhouding in de spreekkamer lieten op 23 september enkele knappe koppen hun licht schijnen:
- prof. dr. Piet Hoebeke, uroloog en decaan van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de UGent
- prof. dr. Stéphanie De Maesschalck, huisarts, docent faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de UGent
- Krista Bracke, PID-patiënt en meter van patiëntenfonds Bubble ID, auteur van ‘Mijn leven op stelten’ en ‘Van mens tot mens. Hoe patiënten zorgverleners kunnen inspireren.’
- prof. dr. Tessa Kerre, hematoloog UZ Gent
- Stijn Vanheule, klinisch psycholoog en psychoanalyticus
Singer-songwriter An Pierlé verzorgde de muzikale omkadering, Klara-presentatrice Lies Steppe leidde de gesprekken in.
‘Alles gaat voorbij. Niets gaat over.'
Twijfel is inherent aan de wetenschap en aan geneeskundig handelen. Hoe gaan we om met de factor onzekerheid in tijden van COVID-19? Hoe tonen we als arts en als wetenschapper onze kwetsbaarheid zonder onze geloofwaardigheid te verliezen? Op dinsdag 15 december gingen daarover in gesprek:
- prof. dr. Eva Van Braeckel, longarts bij het UZ Gent
- prof. dr. Paul Verhaeghe, hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse aan de UGent
- dr. Marjan Doom, dierenarts en directeur van het Gents Universiteitsmuseum (GUM)
- prof. dr. Steven Callens, hoofd van de dienst Algemene inwendige ziekten en infectieziekten in het UZ Gent
Damast Duo, violist Shalan Alhamwy en accordeonist Jonas Malfliet kleurden de debatavond met prachtige muziek.
Consultaties in Polikliniek Oosterzele uitgebreid
Na Cardiologie, Vrouwenziekten en Dermatologie houdt ook de dienst Maag-, darm- en leverziekten voortaan raadplegingen in de Polikliniek Oosterzele. Patiënten met een aandoening van de lever kunnen er terecht bij prof. dr. Xavier Verhelst. Ter plaatse kan de arts bloed afnemen of een echo met elastometrie uitvoeren. Die meet de stijfheid van de lever en kan zo chronische leveraantastingen opsporen.
Nieuwbouw in de steigers: masterplan voor de campus goedgekeurd
prof. dr. Eric Mortier
Gedelegeerd bestuurder
In volle crisis bleef de blik ook op de zorg van morgen gericht. Het UZ Gent ondergaat de komende jaren een grondige metamorfose. In 2020 werd het masterplan voor de campus goedgekeurd. Dat grondplan omvat een nieuw ziekenhuisgebouw in het hart van de site, de uitbouw van een centrale zorgzone en ruimte voor groen en andere ontwikkelingen rondom het ziekenhuis
Gedelegeerd bestuurder prof. dr. Eric Mortier is erg opgetogen met het plan: ‘Dit is het meest wervende verhaal dat we de voorbije jaren schreven. Een nieuw ziekenhuis is sowieso een unieke mijlpaal. Iets wat je maar één keer om de 50 jaar bouwt. Maar het masterplan omvat veel meer: een duurzame en groene inrichting van de campus. Het stelt ons in staat om efficiënter te werken, beter op te leiden en beter aan onderzoek te doen. Maar vooral voor onze patiënten wordt het een flinke verbetering.’
‘In het hart van de campus, op de plaats van de huidige parkeertoren, komt een nieuwbouwcomplex.’
prof. dr. Eric Mortier, gedelegeerd bestuurder
Zorg centraal
In het hart van de campus, op de plaats van de huidige parkeertoren, komt een nieuwbouwcomplex. Dat schakelt de bestaande ziekenhuisgebouwen aan elkaar en vormt het brandpunt van de zorgzone. Daar worden alle medische activiteiten gebundeld. De compacte inrichting zorgt voor overzicht, comfort en gebruiksgemak.
Prof. dr. Mortier: ‘Bij de bouw van ziekenhuizen lag de nadruk lang op het mechanische: het lichaam is een apparaat en dat herstellen we zoals in een garage. Maar ook warme zorgverlening én een comfortabele omgeving zijn belangrijk om te genezen. Daar zetten we op in: straks wordt de campus bereiken, een parkeerplek of de juiste consultatieruimte vinden veel makkelijker.
Gezonde omgeving
Zo komt er één centrale toegang tot het ziekenhuis. Patiënten en bezoekers parkeren rechtstreeks onder de zorgzone en worden via een helder stratenplan naar hun bestemming geleid. Daarnaast maken enkele slimme ingrepen de campus beter bereikbaar met de fiets en het openbaar vervoer. Prof. dr. Eric Mortier: ‘We ambiëren een heilzame site die aansluit bij de groene stadsgordel. Samen met de Stad Gent onderzoeken we de rol van onze campus binnen de wijk. We willen het domein meer publiek toegankelijk maken en – vooral – de natuur een prominente plek geven. Verharde wegen en asfalt maken plaats voor een biodivers landschap met wandel- en fietspaden, parkjes en groene ontmoetingsplekken. We halen de natuur ook naar binnen via daktuinen en patio’s. Zo maken we van onze campus een echte helende omgeving die de gezondheid van patiënten, medewerkers én buren ten goede komt.’
‘Patiënten en bezoekers parkeren rechtstreeks onder de zorgzone en worden via een helder stratenplan naar hun bestemming geleid.’
prof. dr. Eric Mortier, gedelegeerd bestuurder
Toekomstbestendig
Het ziekenhuis wordt ook heel wat duurzamer. Prof. dr. Eric Mortier: ‘We zetten vandaag al in op groene stroom, zonne-energie en geothermie. Het masterplan biedt nog meer duurzame oplossingen die het sluitstuk vormen in de definitieve omschakeling naar een klimaatneutraal ziekenhuis.’
De werken starten in 2023 om het nieuwe ziekenhuis in 2029 in gebruik te kunnen nemen. Daarna volgt de reorganisatie van de campus. Doorheen de werkzaamheden blijft het UZ Gent bereikbaar en wordt de ziekenhuiswerking gegarandeerd.
‘We zetten vandaag al in op groene stroom, zonne-energie en geothermie. Het masterplan biedt nog meer duurzame oplossingen die het sluitstuk vormen in de definitieve omschakeling naar een klimaatneutraal ziekenhuis.’
prof. dr. Eric Mortier, gedelegeerd bestuurder
CoZo piekt tijdens pandemie
Christiaan Polet
Departementshoofd ICT
Het Collaboratief Zorgplatform (CoZo) laat patiënten, zorgverleners en zorginstellingen snel en veilig medische gegevens uitwisselen. De gebruikscijfers van het platform pieken tijdens de COVID-19-pandemie.
‘Meer dan twintig andere ziekenhuizen en labo's volgen inmiddels het voorbeeld van het UZ Gent.’
Tom Fiers, Laboratorium voor klinische biologie
- Actieve patiënten: steeg in 2020 sterk, van 30.000 per maand in Q1 naar gemiddeld 250.000 verschillende patiënten per maand in Q4. Dit zijn patiënten die in die maand minstens één medisch resultaat opgevraagd hebben via CoZo, met een piek van 300.000 verschillende patiënten in oktober.
- Actieve huisartsen: van 6.500 verschillende artsen per maand in Q1 naar ruim 8.000 per maand gemiddeld in Q4.
- Actieve ziekenhuisartsen die een resultaat opgevraagd hebben: van 7.000 in Q1 naar 7.500 in Q4.
- Wat vragen zorgverleners op? Stijging van gemiddeld bijna 1.000.000 per maand in Q1 naar 1.250.000 per maand in Q4, waaronder
- Ontslagbrieven: 35.000
- Labresultaten: 500.000
- Verslagen: 135.000
- Andere medische resultaten: onder andere 140.000 medische beelden.
Het Collaboratief Zorgplatform, dat in de schoot van het UZ Gent wordt beheerd en ontwikkeld, groeide uit een samenwerking van het UZ Gent met de Gentse ziekenhuizen en is vandaag het grootste digitaal platform in België voor informatiedoorstroming en samenwerking tussen zorgconsumenten, zorgverleners en zorgactoren.
CoZo toont onderzoeksresultaten meteen
Sinds het najaar van 2020 kunnen patiënten de resultaten van onderzoeken in het UZ Gent direct op CoZo raadplegen. De vertraging van 24 uur is afgeschaft. 'Naar aanleiding van de vraag om COVID-19-resultaten zo snel mogelijk te delen, hebben we al onze resultaten direct raadpleegbaar gemaakt,' zegt Christiaan Polet, hoofd van het departement ICT in het UZ Gent. 'We zetten daarmee een nieuwe stap naar meer transparantie voor en empowerment van de patiënt.'
Hoe snel de patiënten hun resultaten te zien krijgen, hangt af van de bron die de gegevens invoert. 'Voor UZ Gent-resultaten hebben we beslist om zonder vertraging te werken,' zegt Tom Fiers van het Laboratorium voor klinische biologie in het UZ Gent. 'Dat is voor COVID-19 maar ook in het overgrote deel van de gevallen het best voor de patiënt, die meestal al door de arts op zijn mogelijke resultaten voorbereid is. Ook meer dan twintig andere ziekenhuizen en labo's volgen inmiddels het voorbeeld van het UZ Gent.'
5 jaar PROZA: bijna 700 aanmeldingen zeldzame aandoeningen
687: zoveel patiënten werden al aangemeld voor het Programma voor Ongediagnosticeerde Zeldzame Aandoeningen (PrOZA) dat in 2015 in het UZ Gent werd opgericht. Bij de helft van hen veronderstelde het PrOZA-team effectief een zeldzame aandoening en startte het een uitgebreid onderzoek. ‘Meestal gebruiken we daarvoor de nieuwste generatie sequencing technologie,’ licht prof. dr. Bruce Poppe van de dienst Medische genetica van het UZ Gent toe. ‘Op die manier kregen vijftig patiënten een correcte diagnose en ontdekten we zelfs twee nieuwe zeldzame aandoeningen.'
Als er geen genetische afwijking aan het licht kwam, wordt er vaak een oplossing gezocht binnen internationale onderzoeksconsortia. Het UZ Gent heeft een internationaal erkende expertise in tal van zeldzame aandoeningen en maakt deel uit van verschillende Europese referentienetwerken (ERN's) voor zeldzame ziekten. Het PrOZA-team telt zes artsen uit vier verschillende disciplines: medische genetica, algemene inwendige ziekten, nierziekten en neurologie. De patiënt krijgt alle onderzoeken en afspraken met specialisten in een pakket aangeboden en kan na de diagnose rekenen op verdere opvolging en behandeling.
Om het lot van patiënten met zeldzame aandoeningen te verbeteren, heeft het UZ Gent ook een Fonds Zeldzame Ziekten opgericht. Dat wil geld inzamelen om de problematiek beter bekend te maken bij het brede publiek en om patiënten beter te ondersteunen bij hun vaak lange lijdensweg.
Verdeelrobot voor diabetesmaterialen
Yeter Cekic
Hoofdverpleegkundige Endocrinologie
Op de polikliniek Endocrinologie krijgen diabetespatiënten voortaan hun materialen via een automatische verdeelrobot. Een persoonlijke badge vertelt de automaat welk materiaal de patiënt na elke consultatie nodig heeft om de suikerspiegel goed te monitoren of de insuline toe te dienen.
‘De verdeelrobot geeft ons extra tijd voor een educatief moment met de patiënt. Zo streven we naar meer autonomie tijdens de behandeling', zegt Yeter Cekic, hoofdverpleegkundige Endocrinologie.